ΤΟ ΣΑΡΑΚΙ ΤΟΥ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ ΜΕΡΟΣ Α’

 Σημαντικό θεωρητικό άρθρο όπου ο Δημ. Χατζόπουλος προσπαθεί να συνοψίσει την σοσιαλιστική θεωρία όπως αυτός την αντιλαμβανόταν το 1911 μέσα από το φίλτρο της μαξιμαλιστικής συνδικαλιστικής εκδοχής, που ήταν σε πλήρη αντίθεση με την επικρατούσα τότε πλειοψηφούσα -γερμανική βασικά- ρεφορμιστική σοσιαλδημοκρατική πολιτική. Είχαν προηγηθεί τον Απρίλη του ίδιου χρόνου οι διαλέξεις για το σοσιαλισμό του Δ. Χατζόπουλου αλλά και μία σειρά άρθρων μεγάλων ονομάτων της δημοσιογραφίας της εποχής που καταδίκαζαν τις ακραίες εκδοχές του αγώνα για κοινωνική δικαιοσύνη (“Σοσιαλισμός και σοσιαλισμός” Γρ. Ξενόπουλος εφ. ΑΘΗΝΑΙ 30.1.1911, “Να εννοούμεθα” 31.1.1911 και “Φιρί-φιρί”, 2.2.1911, Γ.Β.Τσοκόπουλος εφ. ΑΘΗΝΑΙ).

Γ.Χ.

Εφημερίδα “ΧΡΟΝΟΣ”, 15 Μαϊου 1911

ΕΠΙΚΑΙΡΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ

ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ

Εις αθηναϊκήν συνάδελφον εδημοσιεύθη προχθές ένα άρθρον, φέρον την υπογραφήν ενός Ευρυτάνος βουλευτού και ομιλούν περί σοσιαλισμού. Έως εδώ το ζήτημα θα ήτο εντελώς ξένον δι'εμέ. Αλλ' εκεί έγεινε ρητός υπαινιγμός εναντίον μου ως σοσιαλιστού με ύβρεις, δια τας οποίας δεν υπάρχει ανάγκη να απασχολήσω τους αναγνώστας. Ζητώ όμως την καλωσύνην των να μου επιτρέψουν να ομιλήσω δι'όσα εγράφησαν εκεί δια τον σοσιαλισμόν, ο οποίος μου απεδόθη. Εις αυτό το ζήτημα θα ήθελα να παρατηρήσω τα εξής απλά λεγμένα πράγματα, τα οποία αφορούν πολύ ολιγώτερον εμένα και πολύ περισσότερον αυτήν την λέξιν σοσιαλισμός, η οποία κυκλοφορεί ως καραμέλλα εις πολλά στόματα. Μου φαίνεται πως γενικώς σήμερα εις τας Αθήνας συγχύζομεν τας αληθείας και καταλήγομεν εις άτοπα. Καταγίνεται κανείς εις κοινωνικά ζητήματα (ας τα πούμε εις την διεθνή των λέξιν: σοσιάλ), άρα είνε σοσιαλιστής. Αλλά θα παρατηρήση τότε κανείς κάτι, το οποίον δεν πρέπει να λησμονηθή. Ότι ο καταγινόμενος εις τα σοσιάλ ζητήματα και ο θέλων κοινωνικάς μεταρρυθμίσεις μέσα εις την διατήρησιν και την παραδοχήν των β ά σ ε ω ν του σημερινού αστικού καθεστώτος, με την πλήρη διατήρησιν των σημερινών διακεκριμένων προς αλλήλους τάξεων και των συμφερόντων των, δεν φαίνεται να έχη πολλήν σχέσιν με τον σοσιαλισμόν, ο οποίος εις την αγνήν, άδολον, θετικήν μορφήν του δηλοί κατά πρώτον και πρωτατίσιμον: κάτω η κοινωνία των τάξεων, κάτω το κράτος των τάξεων! Αν προσέξωμεν καλά βλέπομεν, ότι η θεμελιώδης αρχή της σοσιαλιστικής ανάγκης δεν είνε κοινωνική μεταρρύθμισις υπάρχοντος κοινωνικού δεδομένου, δεν είνε αλτρουϊσμός, εξανθρωπισμός ή οποιαδήποτε άλλη συνθηματική τερμινολογία, αλλά απλούστατα απροκάλυπτος εκδήλωσις βίας, πηγαζούσης από ανάγκην κατά της υπαρχούσης βίας, προελθούσης από ανάγκην. Αν το ελληνικόν περιβάλλον δεν εννοή την αρχήν του σοσιαλισμού ή δεν είνε δυνατόν να την εννοήση ή δεν είνε δυνατόν να αισθανθή αυτήν την σοσιαλιστικήν ανάγκην, ένεκα εξαιρετικών ή μάλλον ευκόλως εννοουμένων σημερινών παραγωγικών συνθηκών, η σοσιαλιστική αρχή δεν έχει να ζημιωθή τι. Αλλ΄ούτε και το περιβάλλον. Και τα δύο παραμένουν ακλόνητα εις την θέσιν των. Το μόνον, το οποίον συμβαίνει εις την αρχήν του σοσιαλισμού, είνε να μη έχη θέσιν εις ένα τόπον όπου δεν του χρειάζεται. Αν ο τόπος αυτός έχη ανάγκην από ωρισμένας κοινωνικάς μεταρρυθμίσεις, θα εκπληρώση αυτήν την ανάγκην του με αγώνας κατά παντός εμποδίου. Αλλ΄αι κοινωνικαί μεταρρυθμίσεις υφισταμένου αστικού κράτους, με αστικά μέσα παραγωγής και αστικόν κοινωνικόν και πολιτικόν εποικοδόμημα, δεν δύνανται να ονομασθούν σ ο σ ι α λ ι σ μ ό ς. Κανείς δεν αρνείται, ότι δικαιούνται οσοιδήποτε Έλληνες θέλουν να μεταχειρισθούν την πολιτικήν ως μέσον βελτιώσεως των κοινωνικών συνθηκών. Σταματά μόνον κανείς εις την διάκρισιν, ότι μία τοιαύτη προσπάθεια δεν στρέφεται κατά μέτωπον προς τον εχθρόν. Δεν τον κτυπά, αλλά συνθηκολογεί. Δεν ζητεί ό,τι του ανήκει, αλλά θεωρεί ανδραγάθημα αν αποκτήση τέσσαρα ψιχία από τον όλον μεγάλον άρτον, τον οποίον αναγνωρίζει εις εκείνον, τον οποίον λέγει, ότι τον έχει εχθρόν. Επομένως έχομεν σοσιαλιστάς φέροντας το όνομα σοσιαλιστής από σύγχυσιν, από πολυτέλειαν ή από δημοκοπίαν των πραγμάτων, από την οποίαν βέβαια το σοσιαλιστικόν αξίωμα δεν έχει να πάθη καμμίαν ζημίαν. Παραμένει επιτακτικόν και αναμένει την λύσιν του, εκεί όπου ωρισμέναι ανάγκαι το επροκάλεσαν. Δια τούτο βλέπομεν, ότι αι ανάγκαι αυταί, ‘όπου έχουν άδολον την σοσιαλιστικήν πηγήν των, κατέφυγον εις απλούστερον, αλλά και ασφαλέστερον μέσον επιτυχίας, - εις τον Συνδικαλισμόν. Τίποτε δεν έρχεται εις τον κοινωνικόν αγώνα από την σύμπτωσιν, αλλ΄από την ανάγκην. Η δε τελευταία ανάγκη εις όλα τα μεγάλα εργατικά κέντρα σήμερον έπαυσε να κρεμά τας ελπίδας της εις το αστικόν πλάσμα του κοινοβουλευτισμού. Οι εργάται οργανούνται εις αμιγή εργατικά σοσιαλιστικά συνδικάτα, τα οποία κομμουνιστικώς πειθαρχούντα επιδιώκουν όχι μόνον τα πρόσκαιρα αποκτήματά των, αλλά κατευθύνονται προς την τελειωτικήν λύσιν της μεταβιβάσεως των μέσων της παραγωγής προς αυτούς μόνον δια της εργατικής δυνάμεως και χωρίς την βοήθειαν κανενός συνθηκολογούντος προς το αστικόν καθεστώς, πολύ ολιγώτερον των πολιτευομένων. Αυτοί δεν έχουν να λύσουν άλλο ζήτημα παρά το εργατικόν, αυτοί δεν αποβλέπουν ποία είνε η γνώμη του αστικού πολιτισμού και ποίαν κοινωνίαν επιθυμεί να συνθετοποιήση δια της αστικής Βουλής, αυτοί κατείδον πως και κατά ποίον γνησιώτερον εργατικόν τρόπον θα επιτύχουν την υπόθεσίν των. Πρώτην φοράν το αστικόν, το αστικοσοσιαλιστικόν πνεύμα ήρχισε να ξύνη την κεφαλήν του.
- Πως, χωρίς εμέ προχωρείτε, θέλετε ν’αντικαταστήσετε την σημερινήν κοινωνίαν με ιδικήν σας, χωρίς να ζητήσετε την συνδρομήν μου να σας συντάξω κάν το καταστατικόν της μελλούσης κοινωνίας, να ας προπαρασκευάσω εις αυτήν με την μόρφωσίν μου και τας μεθόδους μου; Κι’ εγώ τι θα γείνω; Να παύσω να γίνωμαι βουλευτής, υπουργός, προστάτης των εργατικών τάξεων; Τι κακό που με εύρεν, εμέ τον σοσιαλιστήν, τον κοινωνιολόγον, τον συνταγματοφάγον; Παιδιά, ακούσατε, παιδιά, πολίται, εργάται, προσέξατε, σας παρακαλώ, εγώ θέλω το καλόν σας.
- Αλλά τα παιδιά ήλθε τέλος η ώρα να μη ακούσουν παρά μόνον τον εαυτόν των. Ευρισκόμεθα προ γεγονότος, προ ανάγκης. Σοσιαλισμός = συνδικαλισμός = έξω οι σοσιαλισταί βουλευταί! Μόνον και μόνον εργατικόν Συνδικάτον, εργατικόν ζήτημα. Οι συνδικαλισταί έστρεψαν τους ώμους όχι μόνον προς τους αστούς, αλλά και προς τους σοσιαλιστάς των. Δεν αναγνωρίζουν παρά μόνον τον εαυτόν των. Με την τεραστίαν ενωτικήν δύναμιν ήρχισαν να κανονίζουν όλα όσα θα τους έδιδεν η Βουλή δια να βγάζουν βουλευτάς αρριβίστας, και συγχρόνως ήρχισαν να προετοιμάζουν την μεγάλην ανατροπήν. Σοσιαλισμός ίσος με ανατροπήν. Δεν σας αρέσει; Μήπως μας ηρώτησεν ο εργάτης αν μας αρέση;
- Αλλά θα τον εμποδίσω.
- Ιδού λοιπόν η μοιραία βία. Αλλά προ παντός ξεκαθάρισμα. Σοσιαλισμός δεν είνε τα σημερινά κινήματα εις τον τόπον μας. Είνε κινήματα προς κοινωνικάς μεταρρυθμίσεις. Να ταξινομηθούν, να διακριθούν, ολίγον φως εις την σύγχυσιν.
- Αλλά τοιούτος σοσιαλισμός είνε αδύνατον να πηγάση εις την Ελλάδα, κύριε.
- Μήπως είπα ποτέ εγώ, ότι είνε δυνατόν;
- Αλλά τι είπατε;
- Ότι οι εργαζόμενοι άνθρωποι καθ’ήν περίπτωσιν αισθανθούν την ανάγκην του σοσιαλισμού, οφείλουν να γίνουν αληθινοί σοσιαλισταί.
- Αλλ’ αυτά είνε αδύνατα εις την Ελλαδα !
- Αν είνε πράγματι αδύνατα, μ’αυτό δεν έχει να χάση τίποτε η καθαρή σοσιαλιστική ιδέα. Ο σοσιαλισμός – τελειώνω- είνε πρακτική ανάγκη με ανατρεπτικήν σημασίαν, όπου ωρισμέναι παραγωγικαί καταστάσεις την προκαλούν. Όλαι αι λοιπαί ανάγκαι, αι οποίαι ζητούνται να θεραπευθούν με την διατήρησιν του καθεστώτος, δεν είνε σοσιαλισμός. Αλλ’ επειδή έτυχε να έχω εγώ αυτήν την γνώμην δεν σημαίνει, ότι δεν δικαιούται να έχη οποιοσδήποτε συμπατριώτης μου ή Γάλλος, Άγγλος, Γερμανός, Ιταλός, Ελβετός, Αλβανός, Αιγύπτιος, Σιαμίτης την ιδικήν του. Και να την ειπή, και να δράση, και να πολιτευθή – και να υβρίζει ακόμα. Νίκο, φέρε τα σπίρτα. Θα καπνίσω.
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ