Εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ 8.9.1923
ΤΟ “ΕΜΠΡΟΣ” ΑΝΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗΝ
ΜΕΡΑΝΟ
Πόλις δια τους κουρασμένους από την ζωήν. Ίνα επανευρίσκουν την υγείαν του σώματος, της ψυχής. Πόλις; Όχι, αλλά πολίχνη. Πολίχνη; Όχι, αλλά ησυχία και ανάπαυσις. Αλλά και όλαι αι ανέσεις μιάς μεγαλουπόλεως, - το Μεράν. Μόλις θα έχη 25.000 κατοίκους μαζί με τα προάστειά του. Ορίστε να είπωμεν μία ένωσις του Λιόπεσι, του Κορωπιού, του Μαρκόπουλο. Όχι περισσότερον. Και όμως ένα αριστούργημα όχι μόνο φύσεως, αλλά και ανθρώπων. Κηπούπολις. Τα νέα του σπίτια, όπως εις την ωραίαν Γκαίτεστράσσε, έχουν προκήπους και η δενδροστοιχία της οδού θεόρατα πλατάνια και τόσον πλατυφύλλους φιλύρας, όπως δεν υπάρχουν πουθενά αλλού. Το ποτάμι Πασσάϊερ, πλατύ και καλλικέλαδον, περνά μέσα από την πόλιν και την νανουρίζει διαρκώς με την δροσεράν βοήν του. Ωραίαι αι γέφυραι, έξοχα τα μπουλβάρ καθέτως των οχθών του ποταμού. Ό,τι χαρμοσυνότερον. Δένδρα άλλα παντοειδή. Και άφθονα της μεσημβρίας δένδρα. Ακόμη και ισχυρά φοινικοειδή. Κουρπρομενάδεν λέγεται το κεντρικόν εκείνο μέρος της πόλεως, όπου παίζει εις το κιόσκι καλή μπάντα το πρωί, απόγευμα, νύκτα. Εκεί εις το Κουρχάους. μακρύ και ευρύχωρον οικοδόμημα με καφενεία και ρεστωράν επί του μπουλβάρ. Χλιαραί, ευφρόσυνοι μεσημβριναί νύκτες. Όλα τα καθίσματα γεμάτα. Ελαφρά ψιθυρίζουν τα φυλλώματα των παναρχαίων λευκών και κελαρίζει το ποτάμι.
Μεράνο,γύρω στο 1928-29* |
Ούτε ίχνος υγρασίας. Πολλή από την ωμορφιάν του Πηλίου, αλλά κλίμα υπέρτερον. Δεν έχει την υγρασίαν εκείνου και όταν στερείται τον ήλιον. Σπανίως όμως τον στερείται, διότι το Μεράνο είνε κατά το πλείστον ηλιόλουστον. Πολλάκις τον χειμώνα το θερμόμετρον δεικνύει 25 βαθμούς γλυκυτάτης θαλπωρής, ενώ άνωθεν του τα βουνά είνε καταχιονισμένα. Αυτός ο ήλιος του και αι εγγύς χιονοαπολαύσεις το καθιστούν πολυζήτητον κέντρον αναπαύσεως και θεραπείας. Από τα πέρατα του κόσμου έρχονται εις αυτό εξηντλημένοι άνθρωποι, όπως εύρουν ανακούφισιν και ενίσχυσιν εις την μυριοθέλγητρον ταύτην γωνίαν των τυρολικών Άλπεων. Εις το Κουρχάους είνε αναπαυτικαί αίθουσαι καφενίου, ρεστωράν, χορού, μιά καλή ροτόντα, κ.τ.λ. Τέτοια καλά πράγματα είνε τα ολιγώτερα, διότι αι εξανθρωπιστικαί ανέσεις του Μεράνου είνε πολυαριθμότεραι. Τα ξενοδοχεία του, ανερχόμενα εις δεκάδας, θα ηδύναντο να τα ζηλεύσουν πολλαί μεγαλουπόλεις. Δύο Μενίδια μαζί και πολυτελέστατα, ευρυχωρότατα ξενοδοχεία με 300, 250, 200, 150 δωμάτια έκαστον. Ένα καν από τα ξενοδοχεία ταύτα δεν έχουν αι Αθήναι και ο Πειραιεύς με το ένα εκατομμύριον των κατοίκους. Και το πως έπρεπε να ήσαν τα Φάληρά μας, η Κηφισιά μας, μας δεικνύει η μικρούλα αυτή γερμανική εξ ολοκλήρου πόλις, την οποίαν μια άδικος συνθήκη παρεχώρησε εις την Ιταλίαν. Και εδώ βλέπομεν πόσον ανώτερος είνε ο αυστριακός πολιτισμός. Ένα παληό χωριό το έκαμε αριστούργημα θερινής, εαρινής, φθινοπωρινής, χειμερινής διαμονής. Ξενοδοχεία με γιγαντιαία χωλ, σεμνότατα, αναπαυτικώτατα. Αναγνωστήρια, γραφεία, σαλόνια, καφενεία, εστιατόρια κάθε ξενοδοχείου καταλαμβάνουν τόσον πολύν χώρον, όσον δεν κατέχει η πλατεία του Συντάγματος. Χαίρεσαι να μένης εκεί μέσα. Και πόση ησυχία, με όλην την κίνησιν περιηγητών. Θεραπεία της ψυχής η ησυχία, η υπερτέρα ωμορφιά της ζωής, η επιφύλαξις προς την ησυχίαν του άλλου, ο σεβασμός προς την ανάπαυσίν του, την σκέψιν του, την ρέμβην του, την λύπην του. Και ποία δωμάτια. Ποιήματα ευμαρείας κατά τον πλέον απλούν τρόπον. Ο κισσός φθάνει έως τα παράθυρά των και τα πλαισιώνει. Δωμάτια τεράστια, καλοεπιπλωμένα, με μεγάλα παράθυρα, κομψούς εξώστας. Ποία δε λευκότης σινδονιών, κουβερτών, προσκεφάλων, πετσετών. Ό,τι η αφρόκρεμα του Τυρόλου. Νερόν αφθονώτατον. Βόρειος Σουηδία και Νορβηγία περίπου, ήτοι η ιδανικωτέρα ανθρωπίνη καθαριότης, που ανεπτύχθη εις την Γην. Λουτήρες,τους οποίους λυπήσαι να αφήσης. Ανοίγεις τα παράθυρά σου και σε χαιρετούν αι Άλπεις. Κάτω από τα παράθυρα αγροτικοί κήποι, άνθη, κηπουροί, πουλιά, καταφορτωμένες δε η μηλιές και αι αχλαδιές από τους θαυμαστούς καρπούς των. Και το αμπελόκλημα παντού. Εις τον κάμπον, εις τους λόφους, εις τα βουνά, αμφιθεατρικώς παρατεταγμένον. Αμπελοκαλλιέργεια υπερθαυμαστή. Υψηλαί αι κορυφαί των Άλπεων αντίκρυ σου, άλλαι καλυμμέναι έως επάνω από πλουσιώτατα έλατα και άλλαι γυμναί, βραχώδεις, δαντελλένιες. Όπου και αν γυρίσης το βλέμμα σου η μεγαλοπρέπεια του βουνού. Καμαρριέρες λευκαί, ευπρεπέστατοι καμαρριέροι καλοανατεθραμμένοι, προσέρχονται με πουπουλένιον βάδισμα δια να σε υπηρετήσουν με το “παρακαλώ πολύ” εις τα χείλη. Μεγάλη η ξενοδοχειακή τέχνη της διατηρήσεως της ευδιαθεσίας του πελάτου. Η τροφή αυθονωτάτη, εκλετή – αδύνατον να αποτελειώσης μίαν μόνο τεραστίαν μερίδα – η μπείρα από τας καλυτέρας του Τυρόλου, περίφημα δε τα κρασιά του. Με 50 λιρέττες την ημέραν περνάτε ηγεμονικά εις το λαμπρότερον ξενοδοχείον. Αλλαχού πολύ ευθυνότερα. Ορίστε αι εξοχαί με τα πολυαριθμότερα ξενοδοχεία των, τας πλεοναζούσας πανσιόνας των, τας διασκορπισμένας επαύλεις των εις προάστεια, αμπέλια, δάση, λαγκάδια, βουνά. Πάμφθηνη τρισευχάριστος θερινή διαμονή. Και τα χωρικά σπίτια εις τας κοιλάδας και τα βουνά καθαρώτατα. Παντού ενοικιάζουν ευθηνότατα δωμάτια. Έπειτα τα τρισχαριτωμένα εκείνα τυρολέζικα σαλέ. Ενοικιάζετε ένα ολόκληρον το καλοκαίρι και ζήτε την ζωήν πουλιού, άνθους. Παίρνετε και τα παιδιά σας μαζί και τα αφήνετε εις το δάσος ολημερής. Οι πνεύμονές των δυναμώνουν, τα μάγουλά των κοκκινίζουν, η ψυχούλα των δροσίζεται. Γάλα, βούτυρον, κρέας, λαχανικά, φρούτα, εις υπεραφθονίαν. Νοστιμώτατα μήλα, ευχυμότατα ροδάκινα, δροσερώτατα αχλάδια, θαυμαστά σταφύλια, χάριν των οποίων περί τας 30.000 άνθρωποι έρχονται εις το Μεράνο δια σταφυλοθεραπείαν. Η σαιζόν της σταφυλοθεραπείας μόλις ήρχισε τώρα. Διαρκή ολόκληρον τον Σεπτέμβριον, τον Οκτώβριον, και μεγάλη χαρά εις τας ευρείας ταύτας υπωρείας των Άλπεων με τον τρυγητόν. Η σαιζόν του Μεράνο δια την συρροήν ξένων αρχίζει από τον Σεπτέμβριον και τελειώνει τον Ιούνιον. Ο χειμώνας γλυκύτατος. Λείπουν οι ψυχροί άνεμοι. Αλλά και το καλοκαίρι δεν είνε δυσάρεστον εντός της πόλεως, διότι αν και λείπουν αι συχναί βροχαί, εν τούτοις αι ημέραι κατά το πλείστον είνε δροσεραί, αι δε νύκτες θείαι. Με φεγγάρι μάλιστα μαγικόν το θέαμα των Άλπεων. Αδύνατον να κοιμηθώ με την ωμορφιάν του. Τα αμάξια με θεόρατα ευμελή άλογα σας πηγαίνουν εις δεκάδας εξοχών επί των βουνών. Ταύτα καλυμμένα από βλάστησιν, δάση, αμπέλια, επαύλεις και πολλούς παλαιούς πύργους. Οι πολυαριθμότεροι αρχαίοι πύργοι του Τυρόλου εις το μέρος τούτο. Τα αυτοκίνητα σας οδηγούν εις πανύψηλα ξενοδοχεία, κείμενα εις ύψος 1000 έως 1600 μέτρων. Περνούν από αγριώτατα τοπία, από τούνελ, από βραχώδη στενά, από οδούς χαραγμένας εις κρημνούς. Χιόνων και παγετώνων απόψεις έχουν τα παράθυρα και αι ταράτσες των ορεινών ξενοδοχείων. Περνάτε εκεί καλοκαίρι αλησμόνητον, ευμαρέστατον αντί μηνιαίας δαπάνης 2.000 δραχμών. Δεν σας αρέσει; Φάτε την σκόνην των ελληνικών βρωμοεξοχών με δεκαπλασίως μεγαλητέραν δαπάνην. Παντού έντυπαι οδηγίαι, εικόνες, φωτογραφίαι, επιγραφαί, τέλειον δίκτυον συγκοινωνίας, ευκολίαι. Με συρματοσιδηροδρόμους κρεμαστούς ανεβαίνετε εντός τετάρτου εις υπερχίλια μέτρα. Μυριοθέλγητρα οροπέδια. Είσθε ορειβάτης; Πλείσται αι ευκαιρίαι και αι κατευθύνσεις δια να πάτε να επικοινωνήσετε με τους παγετώνας, τας χιόνας, τα νέφη. Αυτοκίνητα ή σιδηρόδρομοι σας φέρουν έως ένα σημείον υψηλόν και εκείθεν χαρά εις το βήμα σας, τα στερεά αλπινιστικά παπούτσια σας. Υπάρχουν κορυφαί υψών 2500 – 3500 μέτρων. Άλλαι εύκολοι και άλλαι δύσχερείς εις ανάβασιν. Αι κορυφαί Δολομίτι πυργωτοί βράχοι, αι του Γκραίδεν Μετέωρα συμπυκνωμένα εις ύψος 3000. Ιδού μερικαί άλλα: Τσείλσπίτσε 3558, όπου εις ύψος 1500 μέτρων (αυτοκίνητον εντός μιάς ώρας) θαυμάσιον ξενοδοχείον, το Τροφόϊ Οτέλ, αι Μάντατςσπίτσεν 3432. Ιδού αι κορυφαί Σιμιλάουν 3680, Βενέντιγκερ 3680 μ. Την μεγαλοπρέπειαν τούτων θαυμάζετε αντικρύ σας, καταχιονισμένην, ανεβαίνοντες με τέλειον κρεμαστόν σιδηρόδρομον εις το Φιγκιλιόχ παρά το Μεράν, εις ύψος 1500 μέτρων. Υπάρχει εις το νότιον Τυρόλον και μιά κορυφή με ελληνικόν όνομα η του “Δόκτορος Χρηστομάνου”. Επ’ αυτής μνημείον. Ωραίος χάλκινος αητός. Και ποίαν ορεινήν μαγευτικότητα να πρωτοαναφέρη κανείς. Είνε βουνά, τα οποία ανεβαίνετε χωρίς οδηγόν. Τα σερπαντινοειδή μονοπάτια με τας επιγραφάς των σας οδηγούν παντού ομαλώς. Την ράβδον σας και την καλήν σας καρδίαν και ιδικός σας ο υπέροχος αέρας του ορεινού Τυρόλου. Σπληνικοί, υποχονδριακοί, ρευματικοί, στομαχικοί, νευρασθενείς, καρδιακοί, στηθικοί, έρχονται εδώ όλας τας εποχάς του έτους, αναρρωνύοντες επίσης. Άνθρωποι κατακουρασμένοι από την βιοπάλην των πόλεων με διαμονήν ολίγων εβδομάδων εντός του Μεράν και με μικράς εκδρομάς ή με ξάπλωμα εις τον ήλιον, την σκιάν, αναζωογονούνται. Ο Θεός έδοσε παρόμοια μέρη και οι άνθρωποι τα επεριποιήθησαν δια να αναλαμβάνουν δυνάμεις ασθενείς και μοχθούντες εργαζόμενοι. Υπό την έποψην ταύτην ημείς, οι οποίοι έχομεν επίσης λαμπράν φύσιν, καθυστερούμεν εις εύκολον χρησιμοποίησιν ταύτης δια τους βιοπαλειστάς, όσον η χελώνα από τον σιδηρόδρομον. Μία Παρνης, ένας Υμηττός, ένα Πεντελικόν, θα έπρεπε να είχαν τους κρεμαστούς σιδηροδρόμους των και εις κάθε πηγήν ξενοδοχεία, επαύλεις σαλέ δι’ όλην την κοινωνίαν. Ορίστε, κύριοι έλληνες πολυεκατομμυριούχοι, με τον βαρύν, οπισθοδρομικόν σας πλούτον, τσιγκούνηδες, ανεξέλικτοι, στενοκέφαλοι, ακαλλιέργητοι πνευματικώς, στείροι αισθητικώς, αδρανείς και ασυγκίνητοι προς τον εκπολιτισμό του τόπου μας, ορίστε, κύριοί μου μεγαλοπορτοφολλάδες, οι μικροσυνοικισμοί αυτοί του Τυρόλου, υπέρτεροί σας κατά παρασάγγας. Το κεφάλαιον εδώ – το απείρως μικρότερον από τα τεράστια ελληνικά πλούτη - ποθεί τον πολιτισμόν και εργάζεται δι’ αυτόν. Συνδυάζει την εργασίαν με την επιστήμην. Ωθεί τους μορφωμένους, τους επιστήμονας, τους καλλιτέχνας να εργάζονται. Δημιουργεί εταιρίας, εξωραϊστικούς συλλόγους, καλεί τους αρχιτέκτονας, τους μηχανικούς, τους καλλιτέχνας, τους επιστήμονας, τους ξενοδόχους, τους γεωργούς, τους κτηματίας και δια της κοινής συνεργασίας ποιεί θαύματα. Ούτως η Αυστρία μετέβαλε το ορεινόν Τυρόλον της εις παράδεισον και μέγα τμήμα τούτου ευρήκε έτοιμον εις πολιτισμόν η Ιταλία και το εγράπωσε. Η αρχή των εθνοτήτων! Και πόσον υπέρτερος εδείχθη αυτός ο αυστριακός πολιτισμός κατά τον πόλεμον. Δεν κατέστρεψε ούτε μίαν τρίχαν εκ των θαυμαστών έργων του, τα οποία παρέδοσε εις τους εχθρούς του. Τα αφήκε όλα άθικτα και υπεχώρησε ευγενέστατα. Από την Βοσνίαν και την Ερζεγοβίνην έως την καρδίαν του Τυρόλου – η Ιταλία έφθασε εις απόστασιν πέντε ωρών σιδηροδρομικώς από το Μόναχον ! (Η αρχή των εθνοτήτων!) - εξεπολίτισε χώρας και χώρας κατά τον πόλεμον, κατά την μοιραίαν υποχώρησιν, δεν έβλαψε το παραμικρότερον. Ωραία, ανθρωπινά, άνετα, χαρούμενα, τέλεια εποίησα τα πάντα, κύριοί μου. Λάβετε, φάγετε τας σάρκας μου τας υγιείς. Η σειρά σας τώρα. Χθες ήτο η ιδική μου. Αλλά η ιστορία θα μαρτυρήση ότι υπήρξα ένα κράτος πολιτισμένον. Επολέμησα ηρωϊκά, αλλά παληανθρωπιά δεν υπήρξα.
ΠΕΖΟΠΟΡΟΣ
* Οι φωτογραφίες είναι από το αρχείο μου Γ.Χ.