Οι Χατζοπουλαίοι: Karl Åke Slöör, ο πρώτος σύζυγος της Σέντας Χατζοπούλου

Στο αφιέρωμα που έκανε στον Κώστα Χατζόπουλο το περιοδικό “Ελληνική Δημιουργία” το 1952 (τεύχος 102) ο Σπύρος Μελάς έγραφε τα εξής:
“... Μεσημέρι στη Στοκχόλμη, στο φιλόξενο σπίτι της όμορφης κυρίας Σέντας Σλερ – κόρης του Χατζόπουλου, που στάθηκε η λατρεία του – παίρναμε το πρόγευμα με το σύζυγό της, έναν ευγενέστατο φιλλανδό και τη μητέρα της, τη χήρα του συγγραφέα (Σάννυ Χάγκμαν), γηραιά καλλιτέχνιδα του χρωστήρα, μιά ύπαρξη αγγελική...”
Ένας ευγενέστατος φιλλανδός... (με την τότε ορθογραφία η λέξη γραφόταν με δυο φ) η μοναδική μνεία γι'αυτόν στο άρθρο.
Ο Περικλής Δρίβας (ο επόμενος σύζυγος της Σέντας, που τον παντρεύτηκε όταν χήρεψε απο τον Όκε) μου έλεγε συχνά -και εμπιστευτικά- ότι ο προκάτοχός του “...ήταν ένας λαπάς”.
“Ενας ήπιος, χαμηλών τόνων άνθρωπος”, ήταν η εντύπωση που αποκόμισε γι΄αυτόν ο Δημήτρης Γιάκος, όταν τον γνώρισε το 1956, επ΄ευκαιρία των αποκαλυπτηρίων της προτομής του Κώστα Χατζόπουλου στο Αγρίνιο.
Αυτή την εντύπωση έδινε ο Όκε σε όποιον τον γνώριζε: σοβαρός, επιφυλακτικός, μετρημένος, ευγενικός, Σ΄αυτό πιθανώς βοηθούσε και η βόρεια καταγωγή και νοοτροπία του, ή το ότι δεν μιλούσε σχεδόν καθόλου τα ελληνικά οπότε βρισκόταν μονίμως σε μια κατάσταση αναμονής με τον συνομιλητή του.
Η ιδέα που είχα εγώ για τον Όκε ήταν κάπως διαφορετκή: κάποια φορά, σχεδόν παιδί ακόμη, στην καθιερωμένη επίσκεψη στη θεία Σέντα, με καταγοήτεψε όταν με μεγάλο καμάρι μου έδειξε τη συλλογή του από σπαθάκια -φαντάζομαι του φιλανδικού στρατού- το ένα διαφορετικό από τα άλλο, όλα τέλεια στιλβωμένα και κοφτερά, φυλαγμένα επιμελώς σε μιά πλουμιστή δερμάτινη θήκη. Εκείνη την εποχή βέβαια δεν είχα το μυαλό να αναρωτηθώ πως μπορούσε κανείς να περάσει από τα σύνορα τέτοια φονικά εργαλεία.

Τα φαινόμενα λοιπόν απατούσαν παντελώς, ο Όκε έζησε μια ζωή περιπετειώδη και πολύπλοκη, με ορισμένες αμφιλεγόμενες και σκοτεινές πτυχές.

30 Σεπτεμβρίου 1956, ημέρα των αποκαλυπτήριων της πρώτης προτομής του Κ. Χατζόπουλου. Από αριστερά: Η Μάνθα Χατζοπούλου, ο Όκε Σλέερ και η Σέντα Χατζοπούλου. Φωτο από το αρχείο της Μαργαρίτας Παπαστάμου Λαχανά.

Ο Karl Åke Slöör (Καρλ Όκε Σλέερ) γεννήθηκε στο Ελσίνκι το 1898, ήταν γόνος ευκατάστατης και ισχυρής φιλανδικής οικογένειας (ο πατέρας του ήταν διευθυντής του Κρατικού Θησαυροφυλακίου) και από νεαρότατος ακολούθησε στρατιωτική καριέρα, φοιτώντας σε τρεις στρατιωτικές σχολές, το 1930 έγινε Γενικός Επιτελικός Αξιωματικός και αργότερα υπηρέτησε για πέντε χρόνια σαν στρατιωτικός ακόλουθος σε φιλανδικές πρεσβείες σε χώρες της κεντρικής Ευρώπης. Από το 1937 έως το 1940 ήταν υπασπιστής του Προέδρου της Δημοκρατίας Kyösti Kallio και για την περίοδο 1940-41 του Πρόεδρου Risto Rytti. Το 1941, συνταγματάρχης πλέον, διορίστηκε επικεφαλής του τμήματος εξωτερικών του Γενικού Επιτελείου Στρατού. Το 1944 (με τη συνθηκολόγηση της Φιλανδίας) παραιτήθηκε και εργάστηκε στον ασφαλιστικό κλάδο. Πέθανε το 1974.

Το 1922 γνώρισε σε φιλικό σπίτι την κόρη του Κώστα Χατζόπουλου, Σέντα, που μετά το θάνατο του πατέρα της ζούσε με τη μητέρα της στη Φιλανδία. “Όταν τον είδα για πρώτη φορά” μου εκμυστηρεύτηκε η Σέντα εξήντα χρόνια αργότερα, “ένοιωσα την καρδιά μου να σταματάει, πάγωσα, σκέφτηκα μέσα μου: αυτός είναι, αυτός είναι ο άνδρας της ζωής μου...”. Με την ομορφιά της, τη μόρφωση και τους καλούς της τρόπους τον κατάκτησε αμέσως, παντρεύτηκαν την ίδια χρονιά. Το 1926 γεννήθηκε και ή άτυχη κόρη τους, Υβόννη.

Η οικογένεια Σλέερ το 1938 στη Φιλανδία: Όκε, Σέντα και η μικρή Υβόννη. Αξιοσημείωτη η πόζα του Όκε. Από το αρχείο του Κώστα Μεντή.

Τα πρώτα χρόνια ζούσαν στο Ελσίνκι, από το 1933 όμως, όταν ο Όκε διορίστηκε στρατιωτικός ακόλουθος στην φιλανδική πρεσβεία στη Βαρσοβία μεταφέρθηκαν εκεί, δύο χρόνια αργότερα στο Βουκουρέστι και κατόπιν στην Πράγα. Αυτά τα 4-5 χρόνια ήταν τα πιο δύσκολα αλλά και τα πιο διασκεδαστικά για τη Σέντα. Είχε την ευκαιρία να ζήσει σε διαφορετικές χώρες, να συναναστραφεί τις οικογένειες των άλλων διπλωματικών σωμάτων, να διευρύνει ακόμη περισσότερο τους ορίζοντες της. Όμως υπήρχαν και οι κίνδυνοι και οι αντιξοότητες. Θα ήταν ανοησία να πιστεύουμε ότι ο ρόλος ενός στρατιωτικού ακόλουθου σε μια ξένη χώρα ήταν – και είναι - το πως να βρεθούν εισφορές για το ταμείο απόρου κορασίδος. Η εποχή ήταν περίοδος μεγάλων ανακατατάξεων στην Ευρώπη και τον κόσμο, μόλις είχε ανεβεί ο ναζισμός στη Γερμανία, στην Ισπανία ξέσπασε ο εμφύλιος πόλεμος, οι χώρες της κεντρικής Ευρώπης ήταν υπό πίεση, μετά από λίγο η Αυστρία και η Τσεχοσλοβακία ενσωματώθηκαν στο Τρίτο Ράιχ, ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος ήταν προ των θυρών. Ο Όκε λοιπόν μπερδευόταν σε μυστήριες υποθέσεις, έφευγε σε αποστολή και έλειπε από το σπίτι για εβδομάδες, κάτι περίεργοι κλέφτες στην Πράγα τους έκαναν το σπίτι άνω κάτω χωρίς να πάρουν φαινομενικά τίποτε, κάποια νεοαποκτημένη οικογενειακή φίλη απελάθηκε από την χώρα γιατί μάλλον ήταν κατάσκοπος, στο τηλέφωνο έπρεπε να είναι προσεκτικοί, τέλος πάντων δεν ήταν όλα μέλι γάλα.

1941, Ελσινκι: Ο Όκε Σλέερ με τον πρόεδρο της δημοκρατίας της Φιλανδίας Risto Rytti. Φωτογραφία από την ιστοσελίδα www.europeana.eu.

Με την προαγωγή του σε υπασπιστή του Προέδρου της Δημοκρατίας η οικογένεια επέστρεψε στο Ελσίνκι, και έμειναν εκεί για όλη τη διάρκεια του πολέμου. Η ρόλος του Όκε στον πόλεμο με τη Σοβιετική Ένωση ήταν σημαντικός, από το 1941 μέχρι το 1944 διηύθυνε τις εξωτερικές σχέσεις στο Γενικό Επιτελείο Στρατού.
Η Φιλανδία ήταν μιά ξεχωριστή περίπτωση ανάμεσα στους συμμάχους – δορυφόρους της ναζιστικής Γερμανίας. Σε αντίθεση όλες τις άλλες χώρες του ναζιστικού στρατοπέδου και για όλη τη διάρκεια του πολέμου είχε κυβέρνηση εκλεγμένη δημοκρατικά, με κοινοβούλιο που λειτουργούσε κανονικά και κυβέρνηση συνασπισμού Αγροτικού κόμματος - Σοσιαλδημοκρατών. Δεν υπήρξε ιδιαίτερος διωγμός των εβραίων ούτε έγιναν πογκρόμ. Βέβαια το Κομμουνιστικό Κόμμα ήταν εκτός νόμου από το 1918, και οι δημοκρατικές διαδικασίες ήταν τέτοιες “δεδομένων των συνθηκών”, δεν νομίζω ότι μπορούμε να μιλήσουμε για ύπαρξη κράτους δικαίου όπως το εννοούμε σήμερα. Η θειά μου η Σέντα έλεγε ότι αγνοούσε την ύπαρξη των στρατοπέδων συγκέντρωσης, την εξόντωση των εβραίων στη Γερμανία και στην κατεχόμενη Ευρώπη, τα έμαθε όλα μετά το τέλος του πολέμου. Έχω μεγάλες αμφιβολίες γι΄αυτό. Τόσα χρόνια που έζησαν σε διάφορες χώρες της Ευρώπης και δη σαν διπλωματικό σώμα είχαν κάθε δυνατότητα να ενημερωθούν αντικειμενικά. Υπήρξε και μιά δόση εθελοτυφλίας σε αυτή την αντιμετώπιση. Μην ξεχνάμε ότι η Σέντα είχε μεγαλώσει στη Γερμανία, είχε κληρονομήσει από τον πατέρα της μιά απεριόριστη εκτίμηση, ένα νοσηρό θαυμασμό για τη γερμανική κουλτούρα που την έκανε να παραβλέπει οτιδήποτε το αρνητικό είχε να κάνει με αυτή τη χώρα.

Με το τέλος του πολέμου η οικογένεια μεταφέρθηκε στη Στοκχόλμη, μαζί με τη μητέρα της Σέντας, και ο Όκε βρήκε δουλειά στον ασφαλιστικό τομέα. Πιθανώς αυτή η επιλογή να επιβλήθηκε από τον φόβο μήπως υπάρξουν διώξεις με τη νέα κατάσταση που δημιουργήθηκε, λόγω του στρατιωτικού του παρελθόντος (όπως και αν είναι πολέμησε στο πλευρό των ναζιστών και μάλιστα από υψηλή θέση) αλλά μάλλον βλέπω συνομωσίες παντού.

Πηγές

https://fi.wikipedia.org/wiki/%C3%85ke_Sl%C3%B6%C3%B6r